Radzenie sobie ze stresem w czasie ciążyAutor: Karolina Kasprzak-Tomys – psycholog, psychoterapeutaW ciągu całego życia każdego z nas niejednokrotnie spotykają sytuacje przełomowe, takie jak początek czegoś nowego, zakończenie jakiegoś etapu, zmiana w różnych obszarach życia, wypełnianie kolejnych zadań rozwojowych. Takie momenty dają nam możliwość sprawdzenia się, rozwijania swojego potencjału i kształtowania osobowości, dają nam szansę na przeżycie straty i pogodzenie się z nią, często wytyczają i determinują dalszy bieg naszego życia. Jednym z takich ważnych, kryzysowych wydarzeń jest dla kobiety stan ciąży, stosunkowo krótki okres wypełniony wieloma znaczącymi zmianami, w którym razem z bliskimi sobie osobami przygotowuje się ona na przyjście na świat dziecka i na przyjęcie go w rodzinie, a także w którym rodzi się jej tożsamość jako matki pierwszego czy też kolejnego zarówno fizjologiczna, jak i przebiegająca patologicznie, jest wydarzeniem bardzo często wyzwalającym dużo pozytywnych emocji i stanów, takich jak radość, szczęście, duma, spokój, spełnienie, ekscytacja, nadzieja, ale równocześnie nieodłącznie związanym z pewnym poziomem stresu. Wydarzenie to może być oceniane przez przyszłą matkę jako zagrożenie bądź wyzwanie. Kobiety ciężarne wykorzystują różne strategie radzenia sobie z sytuacją trudną, w jakiej się znalazły – w przypadku ciąży o patologicznym przebiegu zwykle dość niespodziewanie. Interesujący jest fakt, że różne kobiety, będące w podobnej sytuacji, radzą sobie w odmienny matki nie tylko stosują różne sposoby radzenia sobie ze stresem, ale także każda z nich odczuwa trochę inny poziom jako wyzwanie i zagrożenieCiążą jest nazywany okres od momentu zapłodnienia do porodu, w czasie którego w organizmie kobiety rozwija się najpierw zarodek, a później płód, po tym okresie w pełni zdolny do samodzielnego życia poza organizmem kobiety. Prawidłowo przebiegająca ciąża trwa dziewięć miesięcy, to jest czterdzieści tygodni, czyli około dwieście osiemdziesiąt dni (Traczyk, Trzebski, 1980). W dzisiejszych czasach, dzięki wysokim standardom opieki medycznej oraz zwiększającej się świadomości ciężarnych i całego społeczeństwa dotyczącej czynników mogących mieć szkodliwe oddziaływanie na nienarodzone dziecko, w czasie prawidłowo przebiegającej ciąży istnieje bardzo niewielkie ryzyko powikłań i komplikacji mogących zagrozić zdrowiu i życiu matki lub ciąża – również ta przebiegająca prawidłowo – jest wydarzeniem w życiu kobiety obciążonym pewnym poziomem stresu, głównie ze względu na wielość dokonujących się zmian w stosunkowo krótkim okresie (Shereshefsky, Yarrow, 1973). Zjawisko stresu i radzenia sobie ze stresem od dawna cieszy się w zasadzie niesłabnącym zainteresowaniem wśród psychologów-badaczy i psychologów-praktyków. Obecnie stres najczęściej jest opisywany jako stan, w którym jednostka przeżywa negatywne emocje o dużym natężeniu, takie jak złość, strach, lęk, poczucie winy, wstyd, czemu towarzyszą reakcje biochemiczne oraz fizjologiczne. Stan ten jest efektem braku równowagi między wymaganiami a możliwościami sprostania tym wymaganiom przez jednostkę. W momencie poczęcia radykalnie zmieniają się wymagania (zarówno zewnętrzne – stawiane przez otoczenie, jak i wewnętrzne – stawiane samej sobie) względem kobiety, co niesie ze sobą wyzwanie sprostania im dzięki wykorzystaniu osobistych zasobów, dzięki zastosowaniu wykorzystywanych już wcześniej strategii radzenia sobie ze stresem oraz dzięki wypracowaniu nowych, nieużywanych wcześniej strategii radzenia sobie ze stresem. W tym sensie czas ciąży, a później także macierzyństwa, jest w pewnym stopniu sprawdzeniem dojrzałości ciężarnej kobiety, co zawsze niesie ze sobą nie tylko radość z nowych zadań i dumę z zadowalającego wywiązywania się z nich, ale także trudności w dostosowaniu się do nowej, nieznanej stresu u konkretnej kobiety będzie większy lub mniejszy w zależności od wielu okoliczności, omówionych dokładnie w dalszej części artykułu, dotyczącej ciąży przebiegającej ciąży, oprócz czasu potrzebnego na dojrzewanie dziecka do samodzielnego życia poza organizmem matki, określa się również wszystkie zmiany zachodzące w tym czasie w organizmie kobiety – można wśród nich wyodrębnić zmiany fizyczne oraz zmiany psychologiczne. Zostały one szczegółowo przedstawione fizyczneNajbardziej oczywistymi i namacalnymi zmianami dokonującymi się w czasie ciąży są te związane z ciałem i z funkcjonowaniem organizmu ciężarnej ciąży jest całkowicie naturalnym, fizjologicznym stanem w życiu kobiety, niemniej jednak jest to moment, w którym w organizmie zachodzi wiele zmian, zarówno tych subtelnych, jak i bardzo znaczących, mających na celu maksymalne, jak najbardziej efektywne dostosowanie się do potrzeb poczętego dziecka (Pisarski, 1998). Zmiany te mogą znacząco wpływać na jakość życia kobiety w tym szczególnym ciężarne często doświadczają problemów związanych z układem pokarmowym, takich jak zgaga czy zaparcia, spowodowanych między innymi zmniejszeniem kwasoty i ilości pepsyny w żołądku, spowolnieniem ruchów robaczkowych jelit oraz zmianą miejsca ułożenia narządów w jamie brzusznej wymuszoną przez rosnącą macicę (Klimek, 1988). Występowanie tego typu objawów oraz powszechna obecnie wiedza o teratogennych właściwościach niektórych substancji dla nienarodzonego dziecka (takich jak alkohol, nikotyna, kofeina, surowe mięso) w zdecydowanej większości przypadków skłania kobietę do zmiany swoich nawyków żywieniowych, co może jednak wiązać się dla niej z pewnymi niedogodnościami. Istotną trudnością w okresie ciąży może być także tycie oraz związane z nim obrzęki kończyn – kobieta pod koniec ciąży waży o około 7 – 12 kilogramów więcej niż przed ciążą, przytycie o więcej niż 13 kilogramów zwykle uważa się za nadmierne i niezdrowe dla organizmu. W czasie ciąży następują również liczne zmiany w układzie krążenia i układzie oddechowym – między innymi podnosi się temperatura ciała, co sprawia, że ciężarnym kobietom towarzyszy uczucie gorąca, mogą mieć też problemy ze zbyt szybkim przetłuszczaniem się włosów i z poceniem się; zmienia się także tor oddychania z żebrowego na przeponowy (Lichtenberg-Kokoszka, 2008).Zmiany w okresie ciąży obejmują też układ moczowy – ciężarne kobiety mają większą skłonność do zakażeń bakteryjnych, mogących prowadzić do zapalenia pęcherza moczowego lub nerek. Ze względu na ucisk macicy, głównie na początku i na końcu ciąży, występuje również częstsze oddawanie moczu. Na brzuchu, piersiach, udach i pośladkach bardzo często pojawiają się rozstępy skórne, będące konsekwencją przytycia w stosunkowo krótkim czasie. Zęby stają się bardziej podatne na działanie próchnicy, ze względu na fakt, że „rozwijający się kościec dziecka zużywa duże ilości wapnia, białka oraz witamin i soli mineralnych czasem kosztem ciężarnej” (Lichtenberg-Kokoszka, 2008, s. 44). Natomiast zmiany w obrębie układu nerwowego prowadzić mogą do chwiejności emocjonalnej i łatwego przechodzenia od intensywnego smutku do ogromnej tych zmian i ich subiektywne odczuwanie może wpływać na poziom stresu odczuwanego przez psychologiczneZmiany psychologiczne zachodzące w trakcie ciąży w literaturze często opisuje się oddzielnie dla każdego trymestru ciąży, ponieważ każdy z nich niesie ze sobą inne potencjalne trudności i wyzwania stojące przed przyszłą matką. Pierwszy trymestr trwa od zapłodnienia do czternastego tygodnia ciąży, drugi – od piętnastego do dwudziestego siódmego tygodnia ciąży, trzeci – od dwudziestego ósmego tygodnia ciąży do porodu (Pisarski, 1998).Pierwszy trymestr ciążyZanim jeszcze fakt poczęcia zostanie stuprocentowo potwierdzony, w życiu kobiety i jej partnera następuje okres niepewności, wywołany zauważeniem zmian interpretowanych przez nich jako pierwsze objawy potencjalnej ciąży. Należą do nich najczęściej brak krwawienia miesięcznego, obrzęk i bolesność piersi, występowanie wyższej temperatury ciała, nudności, problemy z apetytem – brak łaknienia, nadmierne łaknienie lub pragnienie jedzenia tylko konkretnego typu pokarmu (Pisarski, 1998). Te objawy oraz ich interpretacja skłaniają kobietę do podejmowania różnych działań zmierzających do potwierdzenia poczęcia, takich jak wykonanie testu ciążowego czy wizyta u ginekologa, lub wręcz przeciwnie – kobieta odkłada moment potwierdzenia faktu zaistnienia ciąży na później. Przyczyną może być brak akceptacji tego faktu oraz próba radzenia sobie ze stresem z tego wynikającym poprzez unikanie, lub niechęć do dowiedzenia się o ciąży na tak wczesnym jej etapie ze względu na wcześniejsze tak zwane wczesne poronienia. Jeżeli kobiecie w tych ważnych chwilach towarzyszy partner, razem z nią przeżywa on podejmowanie decyzji o momencie potwierdzenia ewentualnego poczęcia. Oboje partnerzy mogą doświadczać w czasie tych kilku dni lub tygodni znacznej labilności emocjonalnej, wahając się od stanu ponadprzeciętnej radości do stanu rozpaczy i rozgoryczenia. Dominującymi odczuciami są niepokój, niepewność, poczucie zawieszenia i braku kontroli nad sytuacją. Duże znaczenie dla stanu psychofizycznego kobiety ma poziom odczuwanego przez nią w tym czasie wsparcia społecznego (Bielawska-Batorowicz, Kornas-Biela, 1992).Pierwsze trzy miesiące ciąży są opisywane w literaturze jako czas największego przełomu i zmiany dokonującej się w życiu kobiety, mającej szczególne znaczenie podczas pierwszej ciąży (Szymona, 2005). Różnice indywidualne w przeżywaniu tego okresu wynikają przede wszystkim z faktu, czy poczęcie dziecka było planowane i oczekiwane, i jeśli tak, to jak długo oczekiwane; jeżeli poczęcie nastąpiło niemal od razu po podjęciu decyzji o chęci posiadania dziecka, to oprócz radości, szczęścia, euforii, zachwytu czy dumy może pojawić się także niedowierzanie oraz przekonanie o byciu jeszcze nie w pełni przygotowaną na ciążę i narodziny pierwszego lub kolejnego dziecka. Jeżeli poczęcie następuje po długim okresie starań o dziecko, bardzo pozytywnym odczuciom może towarzyszyć uczucie zmęczenia i przesytu tematyką ciąży i dziecka, zwłaszcza gdy przez ostatnie miesiące i lata dominującym działaniem w życiu kobiety (pary) były zachowania mające na celu umożliwienie posiadania dziecka, takie jak różnorodne badania diagnostyczne, zabiegi ginekologiczne, zmiana nawyków żywieniowych, monitorowanie cyklu miesięcznego i wiele innych. U kobiet mających za sobą niepowodzenia położnicze, takie jak poronienia czy śmierć dziecka w okresie okołoporodowym, bardzo często pojawia się silny, uzasadniony lub nie, lęk o kolejną ciążę. Lęk ten jest najsilniejszy właśnie w pierwszym trymestrze ciąży, gdyż wówczas występuje zdecydowana większość poronień – około osiemdziesiąt procent (Słomko, 2008). Bardzo wiele ciąż kończy się do szóstego – siódmego tygodnia ciąży, co może zostać przeoczone przez kobietę nieoczekującą dziecka i uznane za spóźnione krwawienie miesiączkowe; z pewnością zostanie jednak zauważone i przeżyte przez kobietę pragnącą zajść w ciążę. Bywa, że kobiety będące w sytuacji otrzymania potwierdzenia poczęcia dziecka po wcześniejszych niepowodzeniach położniczych niejako zakazują same sobie nadmiernej radości, zabezpieczając się w ten sposób przed ewentualnym późniejszym bolesnym drugiej strony, w przypadku kobiet wcale nieplanujących wcześniej poczęcia, częściej niż u pozostałych ciężarnych mogą pojawić się lęk przed całkowicie nową, zaskakującą sytuacją, złość na siebie i/lub partnera, poczucie winy, smutek z powodu konieczności przeorganizowania dotychczasowego życia. U wszystkich kobiet zachodzących w ciążę ważna jest elastyczność i umiejętność szybkiego i jak najbardziej efektywnego przystosowania się do nowej sytuacji, jednak jeszcze bardziej są one ważne właśnie w przypadku kobiet nieplanujących wcześniej poczęcia (Lichtenberg-Kokoszka, 2008).W dzisiejszych czasach duże znaczenie ma także stosunek kobiety zachodzącej w ciążę do jej pracy zawodowej czy nauki – pierwsze trzy miesiące ciąży są zazwyczaj okresem, w którym kobieta uzgadnia z bliskimi jej osobami i podejmuje decyzję dotyczącą dalszego życia zawodowego oraz informuje o niej swoich przełożonych czy współpracowników, co w niektórych przypadkach także może wiązać się ze znacznym rolę w procesie akceptacji poczętego dziecka przez matkę na pierwszym etapie ciąży odgrywa nastawienie jej partnera do ciąży (Kornas-Biela, 2004). W ciekawych badaniach dotyczących uczuć będących reakcją przyszłego ojca na otrzymanie wiadomości o potwierdzeniu poczęcia dziecka, ponad trzydzieści siedem procent mężczyzn zadeklarowało, że poczuli w tym momencie radość, natomiast ponad sześćdziesiąt pięć procent badanych mówiło o towarzyszącym im wtedy uczuciu lęku i niepewności (Bee, 2004). Nierzadko jednak to właśnie mężczyźnie łatwiej jest zaakceptować w pełni fakt poczęcia dziecka, być może dzięki temu, że nie odczuwa on zmian hormonalnych ani fizycznych dolegliwości związanych z pierwszym trymestrem ciąży, takich jak mdłości, wymioty czy częstsze oddawanie moczu, mniejsze są zmiany w jego samoświadomości i obrazie siebie, mniejszy może być też lęk mężczyzny o przyszłość (poród i opieka nad noworodkiem nadal kulturowo są wydarzeniami raczej z życia kobiety, w których jej partner i ojciec dziecka ewentualnie towarzyszy, główny jednak ich ciężar spoczywa na kobiecie, czego przyczyny są również typowo fizjologiczne – to w organizmie kobiety rozwija się dziecko, ona je rodzi, następnie karmi piersią) – jego stosunek do dziecka wobec tego może charakteryzować się znacznie mniejszą ambiwalencją aniżeli wahania nastroju przyszłej matki. Z tego powodu dla poziomu odczuwanego przez kobietę stresu podczas całego okresu ciąży, szczególnie zaś podczas pierwszego jej trymestru, niezwykle duże znaczenie ma obecność przy niej ojca dziecka, który jest dojrzały emocjonalnie oraz posiada subiektywnie silne poczucie stabilności związku z matką dziecka oraz poczucie stabilności materialnej (Kornas-Biela, 2004). Niektórzy autorzy twierdzą nawet, że w pełni gotowym do pogodzenia różnych ról społecznych – w tym roli ojca – oraz czującym istotnie więcej radości z faktu zostania ojcem są mężczyźni po czterdziestym roku życia (Rostowski, 1987).Pierwszy trymestr ciąży jest często czasem ogromnej radości, wzruszenia, euforii oraz entuzjastycznego rozpoczęcia przygotowań do przyjęcia w rodzinie nowo poczętego dziecka; jednocześnie bywa też momentem bardzo trudnym w życiu kobiety – w literaturze przedmiotu nazywanym kryzysem (Kornas-Biela, 2004), ze względu na opisane wyżej czynniki, zaczynając od mogących wystąpić nieprzyjemnych i dokuczliwych objawów fizycznych, a kończąc na lęku i niepewności kobiety w nowej roli i w obliczu nadchodzącej ogromnej, nieodwracalnej, nie do końca określonej i mającej wpłynąć na wszystkie sfery życia trymestr ciążyDrugi trymestr ciąży w literaturze jest opisywany jako najprzyjemniejszy i najszczęśliwszy jej okres dla większości kobiet – na przełomie trzeciego i czwartego miesiąca ciąży w niemal wszystkich przypadkach ustępują poranne mdłości i wymioty, znacznie zmniejsza się również ryzyko poronienia, a jednocześnie ciężarna nie odczuwa jeszcze dolegliwości związanych przede wszystkim z ostatnim etapem ciąży, takich jak trudności w poruszaniu się, lęk przed porodem czy zmęczenie i znudzenie stanem ciąży (Lichtenberg-Kokoszka, 2008). Jest to więc okres odpoczynku pomiędzy dwoma z różnych względów trudnymi i kryzysowymi momentami w życiu kobiety, która ma zostać czwartym miesiącu ciąży najczęściej wszyscy zainteresowani są już poinformowani o ciąży, kobieta nie musi się już więc niepokoić ich reakcją czy planować dokładnie, komu i kiedy powiedzieć o poczęciu, co obniża jej poziom lęku. Jest to też moment, w którym podczas badania ultrasonograficznego można już rozpoznać płeć dziecka, dzięki czemu staje się ono w świadomości kobiety mniej abstrakcyjne, łatwiej można z nim nawiązać kontakt. Podczas tego badania można również z niemal stuprocentową pewnością stwierdzić, że dziecko jest zdrowe i rozwija się prawidłowo, co również znacząco obniża lęk. Około dwudziestego tygodnia ciąży kobieta zaczyna odczuwać pierwsze ruchy dziecka (w pierwszej ciąży ruchy zwykle są dla ciężarnej odczuwalne nieco później niż w kolejnych ciążach, ze względu na nieumiejętność odróżnienia ich od ruchów związanych z trawieniem pokarmu), co także czyni więź między matką a nienarodzonym dzieckiem silniejszą. Matki często zaczynają w tym okresie ciąży mówić do dziecka, śpiewać mu, próbują nawiązać z nim kontakt poprzez dotykanie, głaskanie swojego brzucha, snują także fantazje i marzenia dotyczące przyszłego wyglądu i cech charakteru ich dziecka – wszystko to daje przyszłej matce poczucie spokoju, spełnienia oraz głębokiego sensu bycia w obecnym stanie (Szymona, 2005). Zmniejsza to też znacznie poczucie krzywdy czy smutek wynikający z ograniczeń związanych z zauważa też kolejne zmiany w swoim ciele, takie jak zwiększająca się masa ciała i zaokrąglający się brzuch, co skłania ją do większej dbałości o wypoczynek i prawidłową dietę. Często słyszy komplementy dotyczące swojego wyglądu w ciąży, co zwiększa jej poczucie atrakcyjności (Borysenko, 1999).Trzeci trymestr ciążyOstatnie trzy miesiące ciąży często są dla kobiety ponownie trudnym okresem, częściowo z podobnych przyczyn, z jakich trudny był pierwszy trymestr ciąży – w momencie zbliżającego się rozwiązania mogą ze zdwojoną mocą powrócić dylematy związane z akceptacją mającego wkrótce się narodzić dziecka, dotyczące zarówno akceptacji dziecka, jak i akceptacji siebie samej w roli matki noworodka oraz akceptacji zmiany całej sytuacji życiowej (Lichtenberg-Kokoszka, 2008). Dodatkową trudnością w tym momencie jest fakt, że to ważne, przełomowe wydarzenie ma nastąpić już w naprawdę nieodległej przyszłości, co może rodzić napięcie, lęk, poczucie bycia jeszcze nieprzygotowaną i strach przed tym, że się nie zdąży – zarówno jeżeli chodzi o przygotowania czysto techniczne czy materialne, jak i o gotowość emocjonalną. Z drugiej strony, kobiety będące w ósmym czy dziewiątym miesiącu ciąży nierzadko bywają już zmęczone i znudzone tym stanem z wielu przyczyn; z niecierpliwością i nadzieją oczekują rozwiązania jako końca swoich różnorodnych problemów i ograniczeń związanych z dyskomfort w ostatnich tygodniach ciąży może budzić także lęk przed porodem, mogący wiązać się między innymi z lękiem przed bólem porodowym, co jest ściśle związane z otoczeniem społecznym i systemem rodzinnym ciężarnej kobiety, które przekazują jej różnorodne opowieści na ten temat. Jeżeli kobieta sama przeżyła już wcześniej poród, ogromne znaczenie w tej fazie ciąży będą miały dla niej te doświadczenia. Mając za sobą tak zwany „łatwy” poród, z większym prawdopodobieństwem także teraz będzie oczekiwała takiego rozwiązania. Lęk przed porodem może również przybrać formę lęku o zdrowie i życie dziecka oraz własne – obawy mogą dotyczyć możliwych komplikacji w czasie akcji porodowej (Szymona, 2005). W końcowej fazie ciąży lęk o życie dziecka bywa też związany ze słabszym odczuwaniem ruchów płodu w porównaniu z wcześniejszymi miesiącami, co jest spowodowane rośnięciem dziecka i zmniejszoną ilością miejsca w macicy (Pisarski, 1998).Ciąża przebiegająca patologicznie jako sytuacja stresowaCiąża o patologicznym przebiegu, nazywana także ciążą zagrożoną albo ciążą wysokiego ryzyka (Szymona, 2005), to ciąża, w której z powodu przyczyn psychologicznych i/lub fizjologicznych związanych z matką i/lub dzieckiem istnieje większe prawdopodobieństwo zagrożenia zdrowia i życia dziecka; czasami również zdrowia i życia matki. Obecnie ciąża wysokiego ryzyka staje się coraz bardziej istotnym problemem społecznym między innymi w Polsce, głównie z uwagi na stale zwiększający się wiek posiadania pierwszego dziecka – w 2000 roku w Polsce średni wiek posiadania pierwszego dziecka dla kobiet wynosił 23,7 lat, podczas gdy w 2010 roku było to już 26,6 lat. Mediana wieku kobiet rodzących dziecko w 2010 roku wynosiła 28,6 lat (Stańczak, 2012). Najczęściej ciąże wysokiego ryzyka to ciąże zagrożone poronieniem (do dwudziestego drugiego tygodnia ciąży – jest to okres, w którym płód jest jeszcze niezdolny do życia poza organizmem matki) lub przedwczesnym porodem (pomiędzy dwudziestym trzecim a trzydziestym siódmym tygodniem ciąży – kiedy płód posiada jeszcze nie w pełni wykształcone narządy wewnętrzne, dzięki specjalistycznej opiece medycznej może jednak przeżyć; szczególnie niekorzystne i niebezpieczne dla dziecka są porody przed trzydziestym drugim tygodniem ciąży). Duże znaczenie ma także masa urodzeniowa, którą określa się jako niską, jeżeli jest niższa od 2500 gramów (niska masa urodzeniowa zwiększa ryzyko powikłań w okresie okołoporodowym i w późniejszym rozwoju dziecka). Mianem ciąży zagrożonej określa się również ciążę, podczas której występuje hipotrofia płodu – co oznacza, że płód jest znacząco mniejszy niż powinien być w danym tygodniu ciąży. Zdarza się, że występują obydwa zjawiska – zarówno zagrożenie poronieniem lub porodem przedwczesnym, jak i hipotrofia płodu (Biernacka, Hanke, 2006).W przypadku takiej ciąży często zachodzi konieczność leżenia, co zmniejsza ryzyko poronienia czy przedwczesnego porodu (Szymona, 2005). W sytuacji dużego zagrożenia kobieta musi przebywać w szpitalu pod stałą opieką medyczną, co jest związane ze znacznym ograniczeniem wolności – całe życie ciężarnej kobiety staje się podporządkowane jednemu celowi, jakim jest utrzymanie przy życiu dziecka. Na oddziale szpitalnym czekają na nią rozmaite trudności – konieczność przebywania w jednej sali z innymi kobietami i odwiedzającymi je osobami, konieczność podporządkowania się szpitalnemu rytmowi życia (w tym między innymi mierzeniu temperatury ciała o określonych porach, także w nocy), poczucie monotonii, znudzenie, bezczynność, krępujące i nieprzyjemne badania oraz zabiegi ginekologiczne, a także towarzyszący cały czas lęk o dziecko i o własne zdrowie. Zmieniać mogą się również relacje kobiety z bliskimi jej osobami – jest ona wyłączona z życia rodzinnego, partnerskiego, seksualnego, czasami nawet na okres kilku lub kilkunastu tygodni, co może wyzwalać w niej poczucie bycia niepotrzebną, opuszczoną, odsuniętą od wszystkiego tego, co dotąd stanowiło treść i sens jej życia. Dodatkowym problemem może być także nieufność (uzasadniona lub nie) oraz lęk związany z zastanawianiem się nad tym, czy prowadzący pacjentkę lekarz jest odpowiedni, czy postawiona diagnoza jest prawidłowa, czy ewentualne leczenie jest skuteczne i w pełni bezpieczne dla nienarodzonego dziecka (Rutkowska, Rolińska, Kwaśniewski, Makara-Studzińska, Kwaśniewska, 2010).Czynniki mające wpływ na nieprawidłowości w czasie ciążyKobiety z ciążą o patologicznym przebiegu, dowiadując się o diagnozie, często chciałyby poznać przyczynę takiego stanu rzeczy, aby poczuć się lepiej i tym samym móc wyeliminować lub ograniczyć występujące w ich życiu i otoczeniu szkodliwe czynniki czy zachowania. Przyczyny powstawania trudności w donoszeniu ciąży są jednak niezwykle złożone, a ich dokładne zbadanie, przeanalizowanie i wyjaśnienie nadal stanowią duże wyzwanie dla naukowców i praktyków różnych dziedzin, głównie psychologii i medycyny. Z tego względu zamiast określenia „przyczyny” stosuje się raczej sformułowanie „czynniki ryzyka”, informujące o właściwościach samej matki oraz o sytuacjach i zdarzeniach, które mogą, lecz nie muszą mieć wpływu na patologiczny przebieg wynika z przeglądu literatury, na nieprawidłowy przebieg ciąży bardziej narażone są kobiety przed piętnastym i po czterdziestym roku życia, będące w ciąży mnogiej, gdy istnieje podejrzenie wad rozwojowych u płodu, posiadające niski status socjoekonomiczny, cierpiące na choroby niezwiązane z ciążą, głównie nerek, wątroby, serca, uzależnienia od substancji psychoaktywnych, nadciśnienie, cukrzycę, problemy ginekologiczne (na przykład tak zwane łożysko przodujące, niewyjaśnione plamienie lub krwawienie podczas ciąży, nieprawidłowości w budowie narządów rodnych kobiety) i hormonalne, mające za sobą niepowodzenia położnicze – przebycie dwóch poronień istotnie zwiększa ryzyko wystąpienia kolejnych, przy przebyciu trzech lub większej ilości poronień ginekolodzy mówią o poronieniu nawracającym (Bręborowicz, 2006).Czynniki psychologiczne mogą być jedyną lub jedną z przyczyn (obok przyczyn głównie fizjologicznych) powstawania nieprawidłowości w czasie ciąży, mogą również być konsekwencją komplikacji na tle somatycznym, tworząc w ten sposób zamknięte błędne koło, w którym często nie sposób określić, co jest pierwotną przyczyną, a co skutkiem. Do tego typu czynników zalicza się przede wszystkim stres psychologiczny, mający w czasie ciąży bezpośredni (fizjologiczny) oraz pośredni (behawioralny) wpływ na jej przebieg oraz na zdrowie dziecka (Szymona, 2005). Mechanizm stresu jako reakcji fizjologicznej obejmuje przede wszystkim zmiany w osi podwzgórze – przysadka – nadnercza. Zmiany te dokonujące się w organizmie matki są mocno sprzężone ze zmianami w organizmie dziecka: „Reakcje osi nerwowo-immunologiczno-dokrewnej związane ze stresem podczas ciąży mogą prowadzić do niekorzystnych następstw położniczych, takich jak poronienie, poród przed terminem, zaburzenia rozwoju płodu, mogą też utrudniać akcję porodową oraz powodować zaburzenia rozwoju układu nerwowego u dzieci” (Szymona, 2005, s. 44).Na poziom stresu w czasie ciąży mają wpływ różnorodne mające wpływ na poziom stresu w czasie ciąży Najważniejszymi czynnikami psychologicznymi mającymi wpływ na poziom doświadczanego stresu, także w czasie ciąży, są wsparcie społeczne, cechy osobowości oraz style i strategie radzenia sobie ze stresem (Szymona, 2005, Gracka-Tomaszewska, 2010). Zostaną one szczegółowo przedstawione społeczneW czasie ciąży rozumianej jako moment kryzysowy, w którym większość kobiet może (okresowo lub cały czas) odczuwać wyższy poziom stresu niż przed ciążą, niezwykle ważnym zasobem staje się wsparcie społeczne. Ciekawe badania w tym zakresie zostały przeprowadzone przez Dorotę Kornas-Biela (1992). Za pomocą Testu Przymiotników ACL Gougha i Heilbruna ustaliła ona, że najsilniejszą potrzebą wśród struktury potrzeb u kobiet w ciąży jest właśnie potrzeba wsparcia w otrzymywaniu adekwatnego wsparcia społecznego przez ciężarne kobiety mogą wiązać się z problemami z relacjami w rodzinie, szczególnie z konfliktami partnerskimi. Konflikty te mogą przyjmować różną formę – często powstają, kiedy jeden lub oboje z partnerów nie wyrażają wprost swoich potrzeb i oczekiwań wobec drugiej osoby w tak szczególnej sytuacji jak oczekiwanie na przyjście na świat wspólnego dziecka. Samo wyrażanie swoich uczuć i myśli także nie jest jeszcze gwarancją udanych relacji partnerskich – zdarza się często, że mimo jasnej, prawidłowej komunikacji osoby będące w związku nie chcą, nie potrafią lub z różnych względów nie mogą zmienić swojego zachowania czy stylu życia, co niemal zawsze okazuje się niezbędne w okresie ciąży, a tym samym intensywnego przygotowywania się na przyjście na świat dziecka. Konflikty bywają także związane z relacjami w rodzinie pochodzenia matki – zwykle wtedy, kiedy mające się urodzić dziecko jest pierwszym i w pewnym sensie zajmuje dotychczasową pozycję dziecka zajmowaną przez matkę w systemie rodzinnym, która musi w tej sytuacji bardzo szybko dostosować się do nowej, mniej uprzywilejowanej roli, co może rodzić złość, zazdrość, poczucie skrzywdzenia i niesprawiedliwości (Gracka-Tomaszewska, 2010).Wykazano także, że kobiety z ciążą przebiegającą patologicznie (zagrożone poronieniem) posiadają zwiększone zapotrzebowanie na wsparcie społeczne w porównaniu z kobietami z ciążą prawidłowo przebiegającą (Kraczkowski, Szymona, Smoleń, Stebłowski, 2003).Cechy osobowościW wielu badaniach zostało potwierdzone, że struktura cech osobowości jednostki ma związek zarówno z poziomem odczuwanego przez nią stresu, jak i z wyborem strategii radzenia sobie ze stresem (Gracka-Tomaszewska, 2010). Ta prawidłowość dotyczy również kobiet będących w ciąży, i znajduje odzwierciedlenie w prowadzonych do tej pory badaniach nad grupami kobiet z ciążą przebiegającą prawidłowo oraz z ciążą przebiegającą z ciążą przebiegającą patologicznie wykazują tendencję do posługiwania się mniej dojrzałymi mechanizmami obronnymi niż kobiety z ciążą niezagrożoną poronieniem lub przedwczesnym porodem. Charakteryzują się również wyższym neurotyzmem, częściej odczuwają emocje i stany takie jak lęk, smutek, zmęczenie, osamotnienie, bezradność (Kwaśniewska, Kraczkowski, Wartacz, Robak, Semczuk, 1996).Style i strategie radzenia sobie ze stresemStres i radzenie sobie ze stresem stanowią zagadnienia niezwykle istotne dla ludzkiego zdrowia – zarówno fizycznego, jak i psychicznego. W związku z tym są tematami podejmowanymi od dawna i nadal cieszącymi się dużym zainteresowaniem wśród psychologów i innych koncepcje stresu upatrywały jego źródeł w bodźcach pochodzących z otoczenia zewnętrznego względem jednostki. Postawiono tezę mówiącą o stresie jako o konkretnym wydarzeniu wywołującym u przeciętnego człowieka silną reakcję emocjonalną. Obecnie stres ujmowany jest jako dynamiczna transakcja pomiędzy wymaganiami stawianymi przez otoczenie a możliwościami sprostania im przez jednostkę (Lazarus, Folkman, 1984). Pojęcie radzenia sobie ze stresem w psychologii zdrowia jest rozumiane szerzej niż potoczne rozumienie poradzenia sobie z problemem – mianem radzenia sobie określa się wszelkie czynności, emocje, a także brak podejmowania aktywności; nie ma znaczenia efekt tych zachowań. Według Lazarusa i Folkman (1984) radzenie sobie „to ciągle zmieniający się wysiłek poznawczy i behawioralny, skierowany na specyficzne wymagania zewnętrzne i/lub wewnętrzne, które oceniane są jako obciążające bądź przekraczające możliwości człowieka”.Jak dowiodły badania, sposób radzenia sobie ze stresem jest niezwykle istotnym czynnikiem pozostającym w związku z okresem ciąży i ma bezpośredni wpływ na poziom odczuwanego w czasie ciąży stresu, a tym samym może mieć wpływ na przebieg porodu oraz na kondycję dziecka – kobiety rozpatrujące spotykającą je trudną sytuację raczej w kategoriach wyzwania (a nie straty czy zagrożenia), a także elastycznie dobierające strategie zachowania się w konkretnych sytuacjach i tym samym nieprzywiązane zbyt sztywno do żadnej z nich, łatwiej radzą sobie z porodem, natomiast ich dzieci jako noworodki są spokojniejsze i zdrowsze fizycznie. W literaturze dotyczącej radzenia sobie ze stresem wśród kobiet z ciążą wysokiego ryzyka najczęściej opisywanych jest kilka sposobów radzenia sobie ze stresem związanym z trudną sytuacją, jaką jest doświadczenie ciąży o patologicznym przebiegu. Zostaną one przedstawione ze sposobów radzenia sobie są zachowania unikowe, mające na celu odsunięcie myśli o trwających trudnościach czy problemie do rozwiązania, na przykład poprzez zaangażowanie się w inne czynności, niezwiązane ze stresującymi okolicznościami. Autor Inwentarza do Pomiaru Radzenia Sobie ze Stresem Mini-COPE, Charles Carver (polska adaptacja Z. Juczyński i N. Ogińska-Bulik, 2009), do zachowań unikowych zalicza strategie takie jak: Zajmowanie się Czymś Innym, czyli skupienie swojej uwagi i aktywności na innym zajęciu (spanie, rozrywka), na tyle absorbującym, aby myślenie o zaistniałej sytuacji było niemożliwe lub przynajmniej utrudnione; Zaprzeczanie, to jest całkowite odrzucanie problemu, oraz Wyładowanie, czyli wyrażanie emocji związanych z napotykanymi trudnościami. Podkreśla się, że unikanie jest skutecznym sposobem radzenia sobie raczej z chwilowym stresorem, a niekoniecznie będzie efektywne i adaptacyjne, jeżeli chodzi o stres chroniczny (Juczyński, Ogińska-Bulik, 2009), jakim niewątpliwie jest ciąża o patologicznym przebiegu. Z drugiej strony, „strategie aktywne wiążą się z mniejszym odczuwaniem stresu, natomiast wraz ze wzrostem stresu i nasilania się choroby zaczynają dominować strategie unikowe” (Juczyński, Ogińska-Bulik, 2009, wykazały badania prowadzone na grupie sześćdziesięciu siedmiu matek dzieci chorych na leukemię, strategie oparte na mechanizmie unikania są predyktorami wystąpienia objawów PTSD – Zaprzeczanie sprzyja wystąpieniu pobudzenia (związanego z lękiem, niecierpliwością, czujnością), natomiast stosowanie strategii Wyładowania często współwystępuje z intruzją, czyli powracającymi doznaniami zmysłowymi (wzrokowymi, słuchowymi, węchowymi), będącymi wspomnieniem przeżytej traumy (Juczyński, Ogińska-Bulik, 2009).Dla kobiet z patologicznie przebiegającą ciążą strategia unikania, głównie poprzez zaprzeczanie, może być użyteczna w tym sensie, że dzięki niej jednocześnie zdają i nie zdają sobie one w pełni sprawy z powagi sytuacji, w jakiej się znalazły – mogą nie dopuszczać do siebie niektórych informacji związanych ze swoim stanem, i dzięki temu nie muszą stawić im czoła (Rutkowska, Rolińska, Kwaśniewski, Makara-Studzińska, Kwaśniewska, 2010). Inni autorzy natomiast silnie i jednoznacznie wskazują na negatywne konsekwencje stosowania unikania: „Okazuje się, że strategia unikania jest nie tylko nieskuteczna, ale także wzmaga zaburzenie równowagi psychofizycznej. Dzieje się tak dlatego, że kobiety ciężarne próbują na siłę pozbyć się negatywnych myśli i emocji, przez co stają się bardziej napięte i pobudzone” (Szymona, 2005, s. 49). Z unikaniem wiąże się także zmęczenie emocjonalne, spowodowane koniecznością kontrolowania i odpychania stresujących bodźców; kobiety unikające informacji i wiedzy o swoim stanie mogą również być mniej uważne na sygnały płynące z ciała i mniej dbać o swoje zdrowie i życie dziecka, na przykład poprzez unikanie wizyt kontrolnych czy nieprzestrzeganie zaleceń lekarza (Kubacka-Jasiecka, 1995).ModlitwaŻycie i rozwój duchowy są jedną z ważnych sfer egzystencji ludzkiej. Wiara w istnienie Siły Wyższej w psychologii zdrowia jest uznawana za jeden z zasobów pomagających w zmaganiu się ze stresem, a tym samym z chorobami somatycznymi (Poprawa, 2001). Od około dziesięciu lat w pracach psychologicznych często wskazuje się na istotny udział duchowości czy religijności w zmienianiu znaczenia cierpienia, a także uznaje się modlitwę i/lub medytację za jeden ze sposobów radzenia sobie ze stresem. Świadczy o tym chociażby powstawanie narzędzi takich jak Skala Zaufania Transpersonalnego Belschnera w adaptacji Juczyńskiego i Adamiak, oraz Kwestionariusz Samoopisu do Badania Duchowości Ireny Heszen-Niejodek (Juczyński, Ogińska-Bulik, 2009).Modlitwa i zwrócenie się w stronę duchowości w czasie ciąży na ogół są uznawane za skuteczną metodę radzenia sobie, głównie ze względu na fakt niskiej sprawczości ciężarnych kobiet w sytuacji uwarunkowanej najczęściej nie tylko czynnikami psychologicznymi, ale także fizjologicznymi (Lobel, Yali, Zhu, de Vincent, Meyer, 2002). W niektórych przypadkach zachodzi jednak odwrotna zależność – stosowanie modlitwy jako sposobu radzenia sobie zamiast oczekiwanego ukojenia i ulgi niesie ze sobą jeszcze większe napięcie: „Interpretując zaistniałe rozbieżności Lobel i współpracownicy (2002) podają, że mogą one być uwarunkowane rodzajem (intencją) modlitwy. Kobiety, które modlą się o zdrowie, prawidłowy rozwój dziecka oraz pomyślny poród, mogą doświadczać większego stresu, gdyż koncentruje to ich myśli na ciąży i jej przebiegu. Jeśli natomiast kobieta traktuje modlitwę jako rodzaj medytacji, rozmowy z Bogiem albo intencją modlitwy jest wysławianie Boga czy dziękczynienie za otrzymane łaski, modlitwa pełni korzystną rolę i jest związana z niższym poziomem napięcia wewnętrznego” (Szymona, 2005, s. 50).Koncentracja na problemie i na emocjachAktywne radzenie sobie, często nazywane także radzeniem sobie skoncentrowanym na zadaniu czy na problemie, jest silnie związane z poczuciem kontroli nad zaistniałą sytuacją, z wiarą w możliwość jej przekształcenia bądź zmiany i z chęcią działania mającego na celu rozwiązanie problemu. W wielu badaniach podkreśla się adaptacyjność takiego sposobu radzenia sobie (Juczyński, Ogińska-Bulik, 2009).Z kolei sposoby radzenia sobie oparte na koncentracji na odczuwanych w danym momencie emocjach przez wielu badaczy uważane są za mniej skuteczne w radzeniu sobie z problemem i z rozwikłaniem trudnej sytuacji (Strelau, Jaworowska, Wrześniewski, Szczepaniak, 2007). Według nielicznych do tej pory badań, w ten sposób częściej radzą sobie kobiety z ciążą przebiegającą patologicznie: „Zachowanie tych kobiet obejmuje przede wszystkim projektowanie negatywnych uczuć na inne osoby z otoczenia, reakcje i działanie agresywne skierowane do innych, zaprzeczanie istniejącym problemom. Te objawy są próbą obrony siebie przed emocjonalnym wyzwaniem, jakim jest patologiczna ciąża” (Szymona, 2005, s. 50).Ze względu na możliwość odczuwania wyższego poziomu stresu w okresie ciąży, często warto rozważyć konsultację psychologiczną, podczas której psycholog zaproponuje najlepszą dla danej osoby formę pracy nad pojawiającymi się trudnościami. Dzięki psychoterapii można znacząco poprawić jakość swojego życia, a co z tym nierozerwalnie związane – także rozpoczynającego się życia naszego dziecka. I zwykle w ciąży, zwłaszcza jeżeli czekamy na nasze pierwsze dziecko, mamy na pracę nad sobą więcej czasu niż przez kolejne co najmniej kilka lat 🙂LiteraturaBee, H. (2004). Psychologia rozwoju człowieka. Poznań: Zysk i E., Kornas-Biela, D. (1992). Z zagadnień psychologii prokreacyjnej. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu J. B., Hanke, W. (2006). Wpływ stresu psychospołecznego w pracy zawodowej i pozazawodowej na przebieg i wynik ciąży. Medycyna Pracy, 57 (3), J. (1999). Księga życia kobiety. Gdańsk: G. H. (2006). Położnictwo i ginekologia. Warszawa: M. (2010). Czynniki psychologiczne oddziałujące na dziecko w okresie prenatalnym pozostające w związku z jego niższą wagą urodzeniową. Pediatric Endocrinology, Diabetes and Metabolism, 16 (3), Z., Ogińska-Bulik, N. (2009). Narzędzia pomiaru stresu i radzenia sobie ze stresem. Warszawa: Pracownia Testów R. (1988). Położnictwo. Warszawa: D. (2004). Wokół początku życia ludzkiego. Warszawa: J., Szymona, K., Smoleń, A., Stebłowski G. (2003). Osobowość kobiet z ciążą fizjologiczną i zagrożoną w koncepcji Wielkiej Piątki. Ginekologia Polska (Suplement II).Kwaśniewska, A., Kraczkowski, J., Wartacz, E., Robak, J., Semczuk, M. (1996). Ocena lęku oraz analiza struktury osobowości kobiet zagrożonych porodem przedwczesnym oraz porodem po terminie. Postępy Psychiatrii i Neurologii, 5, R. S., Folkman, S. (1984). Stress, appraisal and coping. New York: Springer Publishing E. (2008). Ciąża zagadnieniem biomedycznym i psychopedagogicznym. Kraków: M., Yali, A. M., Zhu, W., de Vincent, C., Meyer, B. A. (2002). Beneficial associations between optimistic disposition and emotional distress in high-risc pregnancy. Psychology and Health, 229-238. San Diego, Academic T. (red.). (1998). Położnictwo i ginekologia. Podręcznik dla studentów. Warszawa: R. (2001). Zasoby osobiste w radzeniu sobie ze stresem. W: G. Dolińska-Zygmunt (red.), Elementy psychologii zdrowia. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu J. (1987). Zarys psychologii małżeństwa. Warszawa: A., Rolińska, A., Kwaśniewski, W., Makara-Studzińska, M., Kwaśniewska, A. (2010). Style radzenia sobie ze stresem u kobiet w ciąży prawidłowej i wysokiego ryzyka. Current Problems of Psychiatry, 11(4), P. M., Yarrow, L. J. (1973). Psychological aspects of a first pregnancy and early postnatal adaptation. New York: Raven Press Z. (red.). (2008). Ginekologia. Warszawa: J. (2012). Podstawowe informacje o sytuacji demograficznej Polski w 2011 roku. Materiał na Konferencję Prasową w dniu Główny Urząd Statystyczny, Departament Badań Demograficznych, J., Jaworowska, A., Wrześniewski, K., Szczepaniak, P. (2007). CISS. Kwestionariusz Radzenia Sobie w Sytuacjach Stresowych. Podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów K. (2005). Stres związany z ciążą i czynniki wpływające na jego poziom. W: S. Steuden, M. Ledwoch (red.), Wybrane zagadnienia z psychologii klinicznej i osobowości. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu J., Siegoczyńska, N. (2007). Poczucie koherencji a radzenie sobie ze stresem u personelu pokładowego PLL LOT. Polski Przegląd Medycyny Lotniczej, 1 (13).Traczyk, Z., Trzebski, A. (red.). (1980). Fizjologia człowieka z elementami fizjologii klinicznej. Warszawa: J., Zięba, M. (2004). Nadzieja, strata i rozwój, Psychologia Jakości Życia, 2.

Strona główna Świat Stres w ciąży zwiększa ryzyko astmy u potomstwa - wynika z brytyjskich badań, które objęły ok. rodzin. Do takich wniosków doszli naukowcy z Uniwersytetu w Bristolu. Obliczyli oni, że ciężarne kobiety narażone na stres o 60 proc. częściej miały dzieci chorujące na astmę w porównaniu z kobietami mniej zestresowanymi w ciąży. Jak tłumaczy biorący udział w badaniach prof. John Henderson, naturalna reakcja na stres, której towarzyszy produkcja różnych hormonów stresu w organizmie, prawdopodobnie wpływa na rozwój płodu i jego układu odporności, co w przyszłości może się objawiać skłonnością do alergii i astmy. Astma jest przewlekłą chorobą zapalną dolnych dróg oddechowych, która w większości przypadków ma podłoże alergiczne. Oskrzela astmatyków reagują zbyt silnie na czynniki drażniące, np. alergeny (najczęściej roztocza z kurzu, pyłki kwiatowe, zarodniki grzybów pleśniowych); infekcję wirusową, leki czy stres. Powoduje to ataki duszności i kaszlu oraz świszczący oddech. Brytyjskie badania nad astmą i stresem w ciąży były częścią szeroko zakrojonego projektu pod nazwą "Children of the 90s" ("Dzieci lat 90.) prowadzonego przez naukowców z Uniwersytetu w Bristolu. Łącznie jest nim objętych dzieci, które są regularnie poddawane testom i badaniom, by sprawdzić wpływ różnych elementów stylu życia na ich wzrost, inteligencję i zdrowie. Wśród najważniejszych dotychczasowych odkryć projektu znalazły się obserwacja, że dzieci leworęczne radzą sobie gorzej w testach niż praworęczni rówieśnicy oraz, że dzieci kobiet, które w ciąży jadły tłuste ryby morskie mają lepszy wzrok. PAP - Nauka w Polsce bsz KRAJ ŚWIAT Szanowny Czytelniku, Zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) informujemy Cię o przetwarzaniu Twoich danych. Administratorem danych jest Fundacja PAP,z siedzibą w Warszawie przy ulicy Bracka 6/8, 00-502 Warszawa. Chodzi o dane, które są zbierane w ramach korzystania przez Ciebie z naszych usług, w tym stron internetowych, serwisów i innych funkcjonalności udostępnianych przez Fundację PAP, głównie zapisanych w plikach cookies i innych identyfikatorach internetowych, które są instalowane na naszych stronach przez nas oraz naszych zaufanych partnerów Fundacji PAP. Gromadzone dane są wykorzystywane wyłącznie w celach: • świadczenia usług drogą elektroniczną • wykrywania nadużyć w usługach • pomiarów statystycznych i udoskonalenia usług Podstawą prawną przetwarzania danych jest świadczenie usługi i jej doskonalenie, a także zapewnienie bezpieczeństwa co stanowi prawnie uzasadniony interes administratora Dane mogą być udostępniane na zlecenie administratora danych podmiotom uprawnionym do uzyskania danych na podstawie obowiązującego prawa. Osoba, której dane dotyczą, ma prawo dostępu do danych, sprostowania i usunięcia danych, ograniczenia ich przetwarzania. Osoba może też wycofać zgodę na przetwarzanie danych osobowych. Wszelkie zgłoszenia dotyczące ochrony danych osobowych prosimy kierować na adres fundacja@ lub pisemnie na adres Fundacja PAP, ul. Bracka 6/8, 00-502 Warszawa z dopiskiem "ochrona danych osobowych" Więcej o zasadach przetwarzania danych osobowych i przysługujących Użytkownikowi prawach znajduje się w Polityce prywatności. Dowiedz się więcej. Wyrażam zgodę Copyright © Fundacja PAP 2022

^{COVID-19 a ciąża – wpływ na płód. Teoretycznie największe ryzyko dla dziecka niesie zakażenie wirusem w pierwszych 12 tygodniach ciąży. Wtedy rozwój płodu jest bardzo intensywny. Z badań przeprowadzonych u ciężarnych, które w pierwszym trymetrze ciąży zakaziły się koronawirusem SARS-CoV-2 wynika jednak, że zakażenie to} Autor zdjęcia/źródło: mat. partnera artykułu Stres w ciąży może być szczególnie niebezpieczny. Powszechnie wiadomo, że dyskomfort psychiczny spowodowany przez długotrwały stres nie służy nikomu, ale w przypadku kobiet ciężarnych okazuje się szczególnie niebezpieczny. Dlaczego stres w ciąży może być naprawdę groźny i jak go uniknąć? Ogólny wpływ stresu na ludzki organizm Stres jest stałą częścią życia każdego z nas. Silne napięcie nerwowe to normalna reakcja organizmu ludzkiego na sytuacje trudne lub nietypowe. Raz na jakiś czas jest nieunikniony, jednak przewlekły stres to bardzo poważne zagrożenie dla zdrowia. O przewlekłym stresie mówimy w sytuacji, w której uczucie napięcia nie znika, jest odczuwane przez daną osobę codziennie, a organizm wyzwala silne reakcje. Jest to związane z działaniem podwzgórza, przysadki mózgowej i nadnerczy – narządy te w stanie ciągłego napięcia produkują substancje, które przyczyniają się do uwalniania kortyzolu zwanego hormonem stresu. Co więcej, większa ilość wydzielanego kortyzolu prowadzi do innych fizycznych reakcji organizmu, między innymi do podwyższenia poziomu glukozy we krwi, a także wydzielania innych hormonów oraz przyspieszenia bicia serca. Możliwe są też inne reakcje somatyczne na przewlekły stres, takie jak nerwobóle. Wszystko to dotyczy każdego z nas, ale jest szczególnie niebezpieczne dla kobiety ciężarnej. Stres w ciąży – dlaczego jest niebezpieczny? Stres w ciąży jest szczególnie niebezpieczny, ponieważ wpływa zarówno na zdrowie matki, jak i płodu. Długotrwały stres podnosi ciśnienie krwi, co w skrajnych przypadkach może nawet być jednym z czynników stojących za przedwczesnym porodem. Podobnie jak przedwczesne skurcze macicy powodowane silnym stresem, które najczęściej są przyczyną zbyt szybkiego porodu. Niekiedy bardzo silny, długotrwały stres może doprowadzić nawet do śmierci płodu. Udowodniono również, że stały stres w czasie ciąży sprzyja ryzyku urodzenia się dziecka z wadami wrodzonymi. Co więcej, długotrwały stres wpływa na układ krwionośny matki, naczynka obkurczają się, a do łożyska trafia mniej substancji odżywczych i tlenu, co może sprawić, że dziecko urodzi się niedotlenione lub niedożywione. Często noworodki urodzone przez matki, które w czasie ciąży zmagały się z długotrwałym stresem, okazują się ważyć mniej, niż powinny. Stres w ciąży – w jaki sposób go uniknąć? Jak w takim razie uniknąć stresu w ciąży, który może bardzo negatywnie wpłynąć zarówno na matkę, jak i na dziecko? Istnieje wiele dróg. Po pierwsze, należy wykluczyć czynniki będące powodem przewlekłego stresu, jeśli jest to możliwe. Kolejnym ważnym sposobem jest również utrzymywanie zdrowego stylu życia, zdrowej diety, a także odpowiedniej suplementacji. Na problemy ze stresem może pomóc kwas foliowy, który wpływa też na prawidłowy rozwój płodu. Stres w ciąży można również pokonać dzięki spokojnej aktywności fizycznej, takiej jak joga czy spacery. W niektórych przypadkach występowanie długotrwałego, przewlekłego stresu w ciąży jest stanem na tyle poważnym, że wymaga konsultacji z lekarzem. Czasami ciężarnym przepisywane są leki uspokajające. Dobrym rozwiązaniem w sytuacji przewlekłego stresu w ciąży jest też konsultacja ciężarnej z psychologiem lub psychoterapeutą, który może pomóc w poradzeniu sobie ze stresem. Odpowiednie badania pomogą ograniczyć stres w ciąży Stres w ciąży może być związany z potencjalnymi chorobami płodu lub innymi nieprawidłowościami w czasie ciąży. Aby uniknąć tego typu stresu, należy wykonywać regularne badania, które pomogą wykluczyć między innymi nieprawidłowy rozwój dziecka lub chorobę matki. Pierwsze badania należy wykonać jeszcze przed zajściem w ciążę, na etapie starania się o dziecko. Należą do nich między innymi badania takie jak morfologia krwi, badania moczu, a także badanie poziomu hormonów tarczycy i na obecność ewentualnych chorób. W czasie ciąży należy regularnie sprawdzać morfologię krwi, wyniki badań moczu i hormony tarczycy. Terapeuta pomoże Pani odzyskać równowagę wewnętrzną, wzmocnić poczucie własnej wartości, oraz spojrzeć na siebie, na partnera i tę relację z odpowiedniej perspektywy. Psychoterapia pozwoli Pani odzyskać równowagę. wewnętrzną, wzmocnić poczucie własnej wartości. a także pogodzić się z przeszłością i rozpocząć nowy. Stres jest częścią życia codziennego. Objawy stresu dotykają każdego, niezależnie od płci, wieku, czy poziomu zamożności. Stres spełnia pozytywne funkcje, o czym często zapominamy – zwraca naszą uwagę na możliwe zagrożenia i mobilizuje nas do podejmowania wyzwań. Jednak nadmierny stres może stanowić problem, ponieważ istnieje wiele jego negatywnych fizycznych i psychicznych skutków. Zapisz się na bezpłatną konsultację psychologiczną Czym jest stres? Mamy trzy rodzaje podejść do definiowania stresu: Stres rozumiany jako rodzaj sytuacji zewnętrznej (z określonymi właściwościami) Stres rozumiany jako reakcje wewnętrzne człowieka (przeżycia, odczuwane emocje) Stres rozumiany jako relacja między sytuacji zewnętrznymi a wewnętrznymi cechami człowieka Współcześnie świat psychologiczny najbardziej skłania się ku trzeciemu podejściu. Jednym z najpopularniejszych przedstawiciela tego sposobu rozumowania jest Richard Lazarus, autorytet w dziedzinie psychologii stresu. Lazarus jest autorem transakcyjnej teorii stresu psychologicznego. Zgodnie z jej założeniami człowiek wchodzi w relację z otoczeniem, nieustannie je oceniając (to właśnie Lazarus nazywa transakcją z otoczeniem). Szczególnie oceniane są te elementy otoczenia, które mają wpływ na dobrostan człowieka. Ocena relacji może być: bez znaczenia sprzyjająco-pozytywna stresująca Stres – definicja „Stres to określona relacja między osobą a otoczeniem, która oceniana jest przez osobę jako obciążająca lub przekraczająca jej zasoby i zagrażająca jej dobrostanowi”. Ocena relacji będzie więc zakwalifikowana jako stresująca, jeśli człowieka spotyka sytuacja, którą postrzega jako przerastającą jego możliwości lub niebezpieczną. Jak radzić sobie ze stresem Skąd się bierze stres? Przyjrzyjmy się dokładniej ocenianiu sytuacji jako stresowej. Po pierwsze – mówimy tu o ocenie, a więc nadawaniu subiektywnej wartości. Znaczy to, że istnieją duże różnice między ludźmi, w zakresie tego co dla nich jest stresujące. Zarówno obiektywnie niegroźne sytuacje mogą być przez niektórych postrzegane jako stresujące, jak i sytuacje obiektywnie groźne mogą u niektórych stresu nie powodować (znaczyć to będzie po prostu, że czynniki sytuacyjne zostały nietrafnie ocenione). Jakiego rodzaju sytuacje są oceniane jako stresujące? Te, które są postrzegane jako: Krzywda lub strata: odnosi się do dokonanych już szkód, np. porzucenie przez partnera, towarzyszą im emocje: złości, smutku, żalu 2. Zagrożenie: odnosi się do prawdopodobieństwa wystąpienia krzywdy lub straty (które jeszcze nie nastąpiły), np. kłótnie z partnerem zwiastujące rozstanietowarzyszą im emocje: strachu, lęku, zmartwienia 3. Wyzwanie: w tym przypadku możliwa jest zarówno strata, jak i zysk, np. rozmowa rekrutacyjna towarzyszą emocje: negatywne (strach, lęk, zmartwienie) i pozytywne (nadzieja, zapał, podniecenie) Umów się na bezpłatną konsultację online Czym są stresory? Te sytuacje (bodźce, elementy otoczenia), które powodują stres, w psychologii nazywane są stresorami. Choć dla każdego człowieka inny zestaw elementów będzie stresorami, możemy wyróżnić kilka ogólnych podziałów stresorów. Pierwszy podział dotyczy siły i zakresu oddziaływania stresora. Wyróżniamy: Najsilniejsze: katastrofy i dramatyczne wydarzenia Przykłady: wojny, klęski żywiołowe, dramaty obejmujące całe grupy ludzi, te stresory są uniwersalne – niezależnie od różnic indywidualnych, żaden człowiek ich doświadczający nie pozostanie wobec nich obojętnysą zagrożeniem wobec najbardziej podstawowych potrzeb (np. bezpieczeństwa)trudno się do nich przygotować i im zapobiec, często są nagłe i losowe, a jednostka nie ma wpływu na ich przebiegczęsto przybierają charakter traumy, czyli urazu psychicznego o przykrych i często bardzo poważnych konsekwencjach 2. Średniego natężenia: poważne wyzwania i zagrożenia, zmiany życiowe Przykłady: śmierć partnera, rozwód, kara pozbawienia wolności, śmierć bliskiej osoby, utrata pracy, zawarcie małżeństwa (choć jest to pozytywne wydarzenie, niewątpliwie wiąże się z pewnym stresem) są to sytuacje, które stawiają przed człowiekiem konieczność dostosowania się do nowych warunków (wymagań) 3. Najsłabsze: codzienne drobne utrapienia Przykłady: niemożność znalezienia potrzebnego przedmiotu (np. kluczy, dokumentów), kłótnie, przeciwności losu i tak zwana złośliwość rzeczy martwych (np. korki, psujące się urządzenia), choć mogą wydawać się błahe, zdecydowanie występują naczęściej z wszystkich typów, więc powodują łącznie najwięcej stresu Innym rozróżnieniem jest podział stresorów ze względu na czas ich działania. Wyróżniamy: Stresory jednorazowe: zajmują jednorazowo określony czas, po czym ich oddziaływanie się kończy, na przykład wizyta u lekarzaStresory cykliczne: występujące regularnie co jakiś czas, na przykład coroczne spotkania raportowe w pracyStresory chroniczne: działają praktycznie bezustannie przez długi czas, na przykład nieudany związekCiągi wydarzeń stresowych: stresory na tyle silne, że pociągają za sobą konieczność kolejnych stresujących zmian, na przykład rozwód może pociągać za sobą przeprowadzkę, poszukiwanie nowej pracy itp. Ciekawa teoria autorstwa dr Soni Lupien pozwala lepiej zapamiętać i zrozumieć ogólne zasady klasyfikowania czegoś jako stresor. Pierwsze litery tych kryteriów tworzą akronim NUTS (ang. to go nuts – oszaleć, wkurzyć się). Zgodnie z tą teorią stres wywołują te czynniki, które: N (novelty) – są nowością. Stresuje nas to, czego wcześniej jeszcze nie doświadczyliśmy (np. pierwszy dzień w nowej pracy)U (unpredictability) – są nieprzewidywalne. Stresuje nas to, czego przebiegu nie możemy przewidzieć (dlatego tak wielu ludzi stresują wszelkie niespodzianki)T (threat to the ego) – są zagrożeniem dla ego. Stresuje nas to, że nasza samoocena i postrzeganie nas przez innych może ulec pogorszeniu – np. poprzez wygłupienie się na wystąpieniu publicznymS (sense of control) – nie podlegają naszej kontroli. Stresuje nas to, że nie mamy kontroli nad przebiegiem danej sytuacji i jej rozwiązanie nie zależy od nas wcale lub w bardzo małym stopniu (np. utknięcie w korku przed ważnym spotkaniem). Po co nam stres? Stres nie istnieje tylko po to, by utrudniać nam życie. Wręcz przeciwnie – jest naturalną reakcją organizmu, mającą usprawniać nasze funkcjonowanie. Prześledźmy, co dzieje się w organizmie, gdy w naszym otoczeniu pojawi się stresor. W momencie zauważenia potencjalnego zagrożenia (lub wyzwania) następuje kaskada zmian w układzie nerwowym, sercowo-naczyniowym, hormonalnym i immunologicznym. Po pierwsze, uwalniane są hormony stresu, aby udostępnić zasoby energii do natychmiastowego wykorzystania przez organizm. Po drugie, pojawia się nowy sposób dystrybucji energii w organizmie. Mianowicie, energia jest kierowana do tkanek, które stają się bardziej aktywne podczas stresu (przede wszystkim do mięśni szkieletowych i mózgu). Energia jest następnie dystrybuowana do narządów, które jej najbardziej potrzebują, poprzez podniesienie poziomu ciśnienia krwi. Serce zwiększa ciśnienie krwi poprzez wzrost częstości akcji serca i zwiększenie objętości ilość krwi pompowanej przy każdym pojedynczym uderzeniu serca. Następuje zwężenie naczyń krwionośnych, a co za tym idzie – wzrost ciśnienia krwi (działa to tak samo, jak wtedy, gdy zwężamy wąż ogrodowy przyciskając jego końcówkę, zwiększając tym samym ciśnienie wydostającej się z niego wody). Z perspektywy ewolucji, wszystkie te mechanizmy mają ułatwić poradzenie sobie ze stresem zgodnie z reakcją „walcz lub uciekaj”. Mechanizm „walcz lub uciekaj” reprezentuje wybory, które mieli nasi praprzodkowie w obliczu niebezpieczeństwa w swoim otoczeniu. Mogli albo podjąć walkę, albo uciekać. W obu przypadkach fizjologiczna i psychologiczna reakcja na stres przygotowuje ciało do reakcji na niebezpieczeństwo. Jest to nasza spuścizna po przodkach – dlatego nawet w sytuacjach stresu psychologicznego, który nie prowadzi do walki wręcz ani fizycznej ucieczki – nasz organizm i tak przygotowuje mięśnie i rozprowadza energię w taki sposób, abyśmy mogli się bronić, atakować wroga lub jak najszybciej uciec. Objawy stresu Stres nie jest tylko „wrażeniem” psychicznym, ale powoduje też szereg zmian w organizmie – głównie poprzez wzmożenie wydzielania niektórych hormonów (np. kortyzol, adrenalina). To właśnie przez te fizjologiczne reakcje możemy zauważyć objawy fizyczne, takie jak: przyspieszony oddechprzyspieszona akcja sercaprzyspieszona przemiana materiiwzrost ciśnienia krwinadmierna potliwośćspięcie mięśnitiki nerwowebezsennośćzmiany w apetycie (jego wzmożenie lub obniżenie) Poza tymi fizjologicznymi reakcjami, objawy stresu są widoczne także w przejawianym zachowaniu i odczuwanych emocjach. Można zaobserwować na przykład: niepokójzłośćroztargnienieagresywne zachowaniaproblemy z koncentracjąutrudnione podejmowanie decyzjiwahania nastroju Więcej o objawach nerwicy Skutki odczuwania stresu Bardzo intensywne stresory (na przykład o charakterze katastrof, takich jak klęski żywiołowe) lub chroniczne przeżywanie stresu może prowadzić także do poważnych konsekwencji psychicznych, a nawet zaburzeń. Nadmiar stresu może prowadzić na przykład do: zaburzeń lękowych (nerwic), depresji, uzależnień (na przykład od leków, narkotyków, alkoholu). Możliwe jest także zwiększenie podatności na choroby takie jak nadciśnienie tętnicze, migreny lub zwiększać szanse na zawał. Jednym z zaburzeń najściślej związanych ze stresem jest zespół stresu pourazowego (PTSD – Posttraumatic Stress Disorder). Charakteryzuje się szeregiem uporczywych objawów przeszkadzających w normalnym codziennym funkcjonowaniu, na przykład: powtarzające się i natrętne, niepokojące wspomnienia o traumatycznym wydarzeniu, powtarzające się koszmarne marzenia o tym wydarzeniuintensywna reaktywność psychologiczna i fizjologiczna po ekspozycji na sygnały przypominające zdarzenie traumatyczneunikanie myśli, rozmów i wszelkich elementów przypominających o traumatycznym wydarzeniupoczucie skróconej przyszłościtrudności z zasypianiemdrażliwość lub wybuchy gniewutrudności z koncentracją Zespół stresu pourazowego występuje po doświadczeniu bardzo trudnych wydarzeń i wymaga pomocy specjalisty. Nie da się określić kto i w jakiej sytuacji doświadczy tego zaburzenia – różnice indywidualne są zbyt duże. Z doświadczeń klinicznych wiadomo jednak, że z zespołem stresu pourazowego borykają się np. ofiary gwałtu, świadkowie wypadków lub ofiary przemocy. Jak stres wpływa na nasz organizm? Układ kostno-mięśniowy Kiedy się stresujemy, mięśnie napinają się. Napięcie mięśni jest odruchową reakcją na stres – jest to sposób, w jaki ciało próbuje chronić swoje najważniejsze organy przed urazami i bólem. Gdy mięśnie są napięte przez długi czas, może to wywołać inne reakcje organizmu, a nawet zaburzenia. Na przykład migrenowy ból głowy może być związany z przewlekłym napięciem mięśni w okolicy ramion, szyi i głowy. 2. Układ oddechowy Stres i silne emocje mogą objawiać się problemami oddechowymi, takimi jak duszność i szybkie oddychanie (ponieważ dochodzi do zwężenia dróg oddechowych między nosem a płucami). W przypadku osób bez chorób układu oddechowego na ogół nie stanowi to problemu, ponieważ organizm może poradzić sobie z tą dodatkową pracą. Jednak stresory psychiczne mogą zaostrzyć problemy z oddychaniem u osób z wcześniej istniejącymi chorobami układu oddechowego, takimi jak astma. 3. Układ sercowo-naczyniowy Ostry stres powoduje wzrost częstości akcji serca i silniejsze skurcze mięśnia sercowego, przy czym hormony stresu – adrenalina, noradrenalina i kortyzol – działają jako przekaźniki tych efektów. Ponadto naczynia krwionośne kierujące krew do dużych mięśni i serca rozszerzają się, zwiększając w ten sposób ilość krwi pompowanej do tych części ciała i podnosząc ciśnienie krwi. Przewlekły stres występujący przez dłuższy czas może przyczynić się do długotrwałych problemów z sercem i naczyniami krwionośnymi. Konsekwentny i stały wzrost częstości akcji serca oraz podwyższony poziom hormonów stresu i ciśnienia krwi mogą mieć negatywny wpływ na organizm. Długotrwały stres może zwiększyć ryzyko nadciśnienia, zawału serca lub udaru mózgu. 4. System endokrynny Chociaż wydzielanie tzw. „hormonów stresu” jest cenne w stresujących lub groźnych sytuacjach, chroniczny stres może skutkować zaburzoną komunikacją między układem odpornościowym a gruczołami dokrewnymi. Ta upośledzona komunikacja może powodować podatność na wiele chorób fizycznych i psychicznych, w tym cukrzycy, otyłości i depresji. 5. Układ pokarmowy Zestresowani ludzie często jedzą znacznie więcej lub mniej niż zwykle. Stres może również utrudniać połykanie pokarmów lub zwiększać ilość połykanego powietrza, co zwiększa odbijanie, gazowanie i wzdęcia. Silny stres może nawet wywołać nudności i wymioty. Może też wpływać na szybkość ruchu pokarmu w organizmie, co może wywołać biegunkę lub zaparcia. 6. System nerwowy Przewlekły stres może skutkować długotrwałym wycieńczeniem organizmu. Nie jest najważniejsze to, co chroniczny stres wywołuje w układzie nerwowym, ale o to, jak ciągła aktywacja układu nerwowego wpływa na inne układy ciała, którymi zarządza. 7. Męski układ rozrodczy Przewlekły stres może wpływać na produkcję testosteronu, powodując spadek popędu seksualnego, a nawet może powodować zaburzenia erekcji lub impotencję. Stres może również negatywnie wpływać na produkcję i dojrzewanie plemników, powodując trudności u par, które próbują począć dziecko. 8. Żeński układ rozrodczy Stres może wpływać na miesiączkę na kilka sposobów – wysoki poziom stresu może być związany z nieobecnymi i nieregularnymi cyklami miesiączkowymi, a także bardziej bolesnymi miesiączkami. Może również negatywnie wpłynąć na zdolności rozrodcze kobiety, przebieg jej ciąży i samopoczucie po porodzie. Niestety stres kobiety w ciąży może też negatywnie wpływać na rozwój płodu i zakłócać tworzenie więzi z dzieckiem po porodzie. Wszystko o nerwicy lękowej Zapobieganie stresowi Jak wiemy z definicji stresu, jest to odczucie zależne od subiektywnej oceny, a więc istnieją bardzo duże różnice między pojedynczymi osobami w zakresie jego przyczyn. Z tego powodu trudno sformułować uniwersalne wskazówki unikania stresu. Mimo to, są pewne ogólne zasady, które zmniejszą prawdopodobieństwo wystąpienia niektórych stresorów lub zwiększą naszą odporność na ich działanie. Umiejętne zarządzanie stresem może pomóc w: usunięciu źródła stresuzmianie sposobu postrzegania stresującego wydarzenia (na subiektywnie mniej stresujące)zmniejszenie wpływ stresu na twoje samopoczucie, ciało i zdrowie 1. Umiejętne zarządzanie czasem i priorytetami Bardzo często sytuacjom stresowym moglibyśmy zapobiec, gdybyśmy lepiej organizowali własny czas i priorytety. Na pewno niejednokrotnie zdażyło Ci się odwlekać jakieś ważne zadanie (np. napisanie pracy do szkoły, wykonanie zadania służbowego, załatwienie spraw formalnych), do takiego momentu, w którym generowało ono bardzo dużo stresu. Aby uniknąć takich sytuacji warto działać proaktywnie – zawczasu nauczyć się skutecznie planować najbliższą przyszłość (np. w skali tygodnia lub miesiąca), tak, aby jak najrzadziej stresowały Cię rzeczy, które mogłeś zrobić wcześniej, bardziej odprężony. 2. Rozmawianie o emocjach Rozmowa o emocjach pomaga nam na wiele sposobów – czujemy wsparcie i zainteresowanie drugiej osoby, możemy „wyrzucić” z siebie część napięcia, a często także rozmowa pomaga nam samym zrozumieć jakie jest prawdziwe źródło odczuwanego stresu. Warto mieć swoją „sieć wsparcia” w postaci rodziny lub przyjaciół i nie próbować radzić sobie ze wszystkim samodzielnie. Być może ktoś bliski, patrząc na Twój problem z zewnątrz, będzie potrafił nawet zasugerować rozwiązanie, na które wcześniej nie wpadłeś. 3. Znalezienie czynności pozwalających na obniżenie napięcia Z pewnością jest coś, co Cię odpręża – a jeśli jeszcze tego nie znalazłeś, warto spróbować nowych rzeczy i tego poszukać. Dla niektórych są to czynności spokojne i relaksujące (np. długa kąpiel, czytanie, oglądanie filmów, drzemka), a dla innych wręcz przeciwnie – są to dynamiczne aktywności pozwalające się „wyładować” (np. uprawianie sportu). Niezależnie od tego, co pozwala Ci się odstresować, warto mieć coś takiego w zanadrzu i korzystać z tej opcji. 4. Zadbanie o odpoczynek Jest to szczególnie ważne, jeżeli z jakiegoś powodu przeżywasz w swoim życiu chroniczny stres (np. przez przepracowanie, nieudany związek lub trudną sytuację materialną). Aby być odporniejszym na stres i zminimalizować negatywny wpływ życia w ciągłym napięciu na ciało, trzeba odpowiednio dużo odpoczywać. Tyczy się to zarówno snu, jak i dnia wolnego raz na jakiś czas. Może wydawać się, że odpoczynek sprawi, że odroczymy rozwiązanie problemu, a przez to zwiększymy poziom stresu. Jest to zgubne myślenie. Pomyśl raczej, że nawet krótki odpoczynek sprawi, że potem będziesz mógł uporać się ze stresem szybciej i skuteczniej. 5. Aktywność fizyczna i dieta Jak już wiesz, stres to sprawa nie tylko psychiki, ale także reakcji całego organizmu. Dlatego warto wzmacniać swój organizm, zwiększając tym samym odporność na negatywne skutki stresu. Dodatkowo aktywność fizyczna pozwoli Ci „rozładować” skumulowane w Tobie napięcie. 6. Podnoszenie własnych kwalifikacji Jeśli wiesz jaki typ sytuacji Cię często stresuje (np. wystąpienia publiczne, sprawdziany, rozmowa z nieznajomymi) – warto podnosić swoje kwalifikacje w tych dziedzinach. Dzięki temu w przyszłości, gdy znowu staniesz przed taką sytuacją, będziesz czuć się pewniej, a poziom stresu będzie mniejszy. 7. Ograniczenie pobudzających używek Stres jest wystarczająco pobudzający – wprowadzając do swojego organizmu dodatkowo kofeinę, alkohol, nikotynę lub inne pobudzające składniki, tylko wzmocnisz objawy stresu. Ciekawe jest, że osoby np. uzależnione od papierosów czują w sytuacji stresowej, że aby obniżyć poziom stresu muszą zapalić. W efekcie przynosi to przeciwny skutek – nikotyna pobudza, zwiększa tętno i pogarsza objawy stresu. 8. Ograniczenie stresorów Być może nie jest to odkrywcze, ale żeby zapobiegać nadmiernemu stresowi, należy unikać niepotrzebnych stresorów. Stresu samego w sobie nie unikniesz – pojawi się on niezależnie od wykonywanego zawodu, statusu związku, czy zawartości portfela. Po co więc dodawać sobie kolejnych powodów do zmartwień? Postaraj się przyjrzeć, co stresuje Cię w Twoim życiu i stopniowo eliminować te czynniki, które nie są koniecznym elementem Twojej codzienności. Jeśli stresuje Cię rozmowa z jakimś znajomym – po prostu ogranicz z nim kontakty. Stresuje Cię Twoja praca? Może warto pomyśleć o jej zmianie lub o rozmowie z przełożonym na temat zmian w Twoich obowiązkach. Jak możesz sobie pomócPodsumowanie Wszyscy doświadczamy stresu niezależnie od tego, czym zajmujemy się w życiu. Stres jest normalną reakcją zmiany zachodzące w otoczeniu. Stres wpływa na nasze: emocje: powodując lęk, napięcie, drażliwość, gniew, a nawet prowadząc do depresjimyślenie: obniża koncentrację, utrudnia zapamiętywanie i podejmowanie decyzjizachowanie: powoduje podatność na uzależnienia, bezsenność, skłonność do agresywnych i ryzykownych zachowań. Skutki stresu mogą być pozytywne i mobilizujące. Jednak stres, szczególnie bardzo silny lub przewlekły może wpływać bardzo negatywne, a nawet przyczyniać się do chorób i zaburzeń psychicznych. Źródła A. Kacprzyk-Straszak, A. Pawlak, K. Kucharczyk, Zaburzenia lękowe – rzeczywistość obok nas, Beskidzkie Dziedzictwo V, Wydawnictwo Scriptum., Łodygowice 2017 J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, tom III, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne DSM-IV-TR Classification. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fourth Edition, Text Revision (DSM-IV-TR), Ostrowska M., Michcik A., Stres w pracy – objawy, konsekwencje, przeciwdziałanie, Bezpieczeństwo Pracy. Nauka i Praktyka, Rocznik 2014, tom nr 5, Schneiderman N, Ironson G, Siegel SD. Stress and Health: Psychological, Behavioral, and Biological Determinants. Annual Review of Clinical Psychology. 2005;1(1) Polecane artykuły

Długotrwały stres w ciąży może wpływać negatywnie na zdrowie dziecka. Hormony stresu takie jak adrenalina, kortyzol mogą również przenikać do dziecka powodując takie same emocje jak u mamy. Te hormony mogą powodować zaburzony rozwój dziecka. Stres w ciąży może również powodować podwyższone ciśnienie tętnicze, które jest

Fot. Fotolia Kobiety, które podczas ciąży doświadczają silnych stresów, częściej rodzą dzieci ze zbyt ubogą mikroflorą jelitową, a co za tym idzie bardziej narażone na występowanie problemów jelitowych i reakcji alergicznych. Artykuł opisujący to odkrycie pojawił się w najnowszym wydaniu pisma „Psychoneuroendocrinology”, a jego autorami są naukowcy z Instytutu Nauk Behawioralnych Uniwersytetu Radbouda w Nijmegen (Holandia). Wiadomo, że stres w czasie ciąży nierzadko zwiastuje przyszłe problemy ze zdrowiem fizycznym i psychicznym u dziecka. Ale dlaczego tak się dzieje? Zdaniem psychologów rozwojowych pracujących pod kierunkiem prof. Caroliny de Weerth, jedną z przyczyn może być zmieniony skład flory bakteryjnej jelit noworodka. „Przeprowadzone przez nas wstępne badania korelacji mikroflory jelitowej nowo narodzonych dzieci ze stanem psychicznym matek w czasie ciąży wykazały, że potomstwo tych pań, które doświadczają licznych stresów w tym szczególnym okresie, ma znacznie uboższy skład mikroflory” - wyjaśnia prof. de Weerth. Naukowcy mierzyli poziom stresu i lęku 56 ciężarnych kobiet w oparciu o dwie metody: specjalnie opracowany kwestionariusz oraz badanie poziomu kortyzolu (hormonu stresu) w próbkach śliny. Dodatkowo od dzieci wszystkich uczestniczek regularnie, pomiędzy 7 dniem a 4 miesiącem życia, pobierano próbki kału w celu dokładnego określenia składu mikroflory jelitowej. Okazało się, że istnieje wyraźny związek pomiędzy tymi dwoma faktami. U dzieci kobiet, które skarżyły się na wysoki poziom stresu w czasie ciąży oraz miały laboratoryjnie potwierdzone wysokie stężenie kortyzolu w organizmie, różnorodność flory bakteryjnej jelit była mniejsza. Niemowlęta te miały nieco więcej bakterii z typu Proteobacteria, natomiast znacznie mniej bakterii kwasu mlekowego oraz Actinobacteria. Ogólny skład mikroflory ich jelit był więc mniej zróżnicowany, co przekładało się na się częstsze występowanie problemów jelitowych i reakcji alergicznych. „Naszym zdaniem, odkrycie to przybliża nas do zrozumienia, skąd się biorą częstsze problemy zdrowotne u dzieci matek, które doświadczają w czasie ciąży licznych i/lub silnych stresów. Inny skład ilościowy flory bakteryjnej jelit i jej zdecydowanie mniejsza różnorodność mogą mieć tu kluczowe znaczenie” - uważa prof. de Weerth. (PAP) kap/ krf Stres przewlekły może towarzyszyć człowiekowi każdego dnia. Jego źródło stanowią problemy, które oddziałują na nas przez dłuższy czas, np. związane z finansami lub wychowywaniem dzieci. Eustres i dystres to inne rodzaje stresu. Eustres jest typem stresu, który ma za zadanie mobilizować do działania i dodawać energii. Możemy wtorek 1415059200 Jak radzić sobie z trudnymi emocjami w czasie oczekiwania na dziecko. Oczekiwanie na dziecko i początki macierzyństwa to bardzo piękny czas. Pełen radości, nowych doświadczeń i szczęścia. Pomimo to czas ten bywa też trudny. Wielu przyszłych rodziców odczuwa stres, napięcie, niepokój. Kolejne trymestry ciąży i czas tuż po porodzie wiążą się z przeżywaniem różnych, nierzadko trudnych o zdrowie i rozwój dziecka, przebieg porodu, czy też związany z opieką nad noworodkiem często utrudnia radosne oczekiwanie na rodziców spodziewających się dziecka na warsztat, na którym:– porozmawiamy o przyczynach stresu i innych trudnych emocji, które mogą pojawić się w ciąży– zastanowimy się jak radzić sobie z trudnymi emocjami,– przyjrzymy się temu jak stres i niepokój przeżywany przez kobietę w ciąży wpływa na jej odbędzie 4 listopada w godzinach – w Klubie przy Lasku, ul. Lasek Brzozowy projekt@ tel. 792 765 współfinansowany ze środków SaAhVy9.

e00jr721fz.pages.dev/87

e00jr721fz.pages.dev/279

e00jr721fz.pages.dev/302

e00jr721fz.pages.dev/219

e00jr721fz.pages.dev/315

e00jr721fz.pages.dev/262

e00jr721fz.pages.dev/190

e00jr721fz.pages.dev/355

e00jr721fz.pages.dev/382

stres w ciąży przez partnera